Vũ Cao Đàm
Nói đến điêu khắc hiện đại Việt Nam hẳn không thể không nhắc tới những sinh viên khóa đầu tiên của trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Sinh năm 1908 tại Việt Nam, mất năm 2000 tại Pháp, họa sĩ, điêu khắc gia Vũ Cao Đàm là tác giả của nhiều tranh, tượng sáng giá, được săn lùng trong các phiên giao dịch quốc tế…
Họa sĩ, Nhà điêu khắc Vũ Cao Đàm (1908-2000)
Lớn lên trong một gia đình giàu truyền thống cách mạng (ông là em ruột của bác sĩ Vũ Đình Tụng, nguyên Bộ trưởng Bộ Thương binh; là anh ruột của dược sĩ Vũ Công Thuyết, nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa)
Họa sĩ, Điêu khắc gia Vũ Cao Đàm (đứng thứ 2 từ trái qua) thời còn là sinh viên trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương nay là trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam
Năm 1931, Vũ Cao Đàm tốt nghiệp khóa học tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương với kết quả xuất sắc. Ông được nhận học bổng sang Pháp nghiên cứu và nâng cao kiến thức về tạo hình tại Bảo tàng Louvre. Năm 1938, Vũ Cao Đàm kết hôn với nghệ sĩ dương cầm Pháp Renee.
Một góc trong phòng làm việc của Vũ Cao Đàm tại Pháp
Trong thời gian diễn ra cuộc đại chiến thế giới lần thứ hai (1939-1945), việc làm tượng trở nên hết sức khó khăn. Lý do là ở thời kỳ ấy, nhất là khi quân đội Đức chiếm đóng nước Pháp, họ sẵn sàng tịch thu những vật dụng bằng đồng để phục vụ việc đúc vũ khí. Việc đổ khuôn đồng bị cấm. Vũ Cao Đàm phải nặn tượng bằng đất nung rồi đánh bóng (như các bức ông dựng chân dung vợ chồng thi sĩ Jean Tardieu, con trai thầy dạy cũ của mình). Tình thế khiến Vũ Cao Đàm quyết định chuyển từ làm tượng sang vẽ tranh, lúc đầu là tranh Lụa, sau thấy tranh Lụa bị hạn chế về kích thước bởi khung kính, ông chuyển sang vẽ Sơn dầu.
Cùng với các họa sĩ Lê Phổ, Mai Trung Thứ, Lê Thị Lựu…, bằng những sáng tác giàu tìm tòi, kết hợp nhuần nhuyễn giữa nghệ thuật truyền thống phương Đông và hội họa phương Tây, Vũ Cao Đàm đã góp phần nâng cao vị thế của người họa sĩ Việt Nam với bạn bè quốc tế. Nếu như ở Pháp, từng có thời kỳ, mỗi cuộc triển lãm mở ra, tranh của Vũ Cao Đàm chỉ bán được một vài bức, thì sau này, Vũ Cao Đàm đã có thể bán tranh cho các galery ở Mỹ và Bỉ. Trong các họa sĩ từng định cư tại nước ngoài, cùng với Lê Phổ, Vũ Cao Đàm là họa sĩ có giá tranh bán luôn ở mức cao và liên tục nhiều năm. Ngoài tranh lụa, tranh sơn dầu, Vũ Cao Đàm còn tham gia sản xuất tranh in đá và cách đây ít lâu, một bức tranh in đá của ông đã được nhà đấu giá Sothebys bán với giá lên tới 30.000 USD.
Tượng chân dung của Vũ Cao Đàm
Tượng chân dung của Vũ Cao Đàm
Thiếu nữ ngồi, Đất nung, Vũ Cao Đàm
Thiếu nữ đứng, Đất nung, Vũ Cao Đàm
Một nhóm tượng thiếu nữ Việt của Vũ Cao Đàm
Tượng thiếu nữ của Vũ Cao Đàm lấy cảm hứng từ các thiếu nữ trong Mỹ thuật thời Tùy – Triển lãm “Từ Hồng Hà đến Cửu Long” tại Bảo tàng Cernushi, Paris, 2012
(Ảnh Trần Hậu Yên Thế)
Năm 1946, Bác Hồ thực hiện chuyến thăm chính thức Cộng hòa Pháp trên cương vị Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Vũ Cao Đàm đã đến chào Hồ Chủ tịch, xin phép được vẽ và nặn tượng Người
Bức tượng gốc vốn được làm bằng chất liệu thạch cao. Để lưu giữ được lâu dài tác phẩm đặc sắc này, năm 1996, họa sĩ Yanick Vũ (con gái họa sĩ, điêu khắc gia Vũ Cao Đàm) đã mang bức tượng sang Tây Ban Nha, tìm một cơ sở đúc đồng nổi tiếng để chuyển bức tượng từ chất liệu thạch cao sang chất liệu đồng. Bức tượng nặng 35 kg, trong đó phần chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh được làm bằng chất liệu đồng đen, cao 45,7 cm, và phần bệ bằng đá màu ghi đen, cao 11, 8 cm. Năm 1998, bức tượng đã được gia đình họa sĩ Vũ Cao Đàm tặng lại Bảo tàng Hồ Chí Minh. Bức tượng đã nhiều lần xuất hiện trong các cuộc triển lãm tổ chức tại đây và công chúng đã rất ấn tượng với một tác phẩm nghệ thuật đặc sắc, thể hiện được phong thái của vị lãnh tụ kính yêu trong thời điểm vận nước hết sức khó khăn. Câu chuyện càng trở nên có ý nghĩa khi bức tượng là tác phẩm của một nghệ sĩ Việt kiều đầu tiên và duy nhất nặn tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh trong chuyến Người thăm Pháp năm ấy.
Chân dung Bác Hồ, Đồng, Vũ Cao Đàm, 1946
Nhiều tác phẩm điêu khắc của ông được coi là mẫu mực của điêu khắc Việt Nam hiện đại trong đó có hai bức tượng hiện được lưu giữ ở Bảo tang Mỹ thuật Việt Nam là Chân dung người đội mũ tế và Thiếu nữ cài lược. Hai bức tượng này được nhiều thế hệ họa sĩ, kiến trúc sư vẽ lại, tạo phiên bản thạch cao.
Chân dung người đội mũ tế, Đồng, Vũ Cao Đàm
Thiếu nữ cài lược, Đồng, Vũ Cao Đàm
Tượng Thiếu nữ cài lược trong Triển lãm “Từ Hồng Hà đến Cửu Long” tại Bảo tàng Cernushi, Paris, 2012
(Ảnh Trần Hậu Yên Thế)
by Thái Nhật Minh